Новости

“Мандар ааҕыылара”

  • 14 Декабря 2015
  • 1029

“Мандар ааҕыылара”

 “Мандар ааҕыыларын” Таатта улууһун дьаһалтата уонна Арассыыйа Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын үнүстүүтэ бииргэ тэрийэн ыыттылар. Тэрээһин олус сэргэхтик ааста. Сүрүн мунньахха биллэр-көстөр учуонайдар Михайлов В.Д., Саввинов А.С., Дьячковскай К.Д.-Анаарар, Башарин К.Г., Бурцев Н.Н., Ефимова Л.С., Попова Г.С.-Санаайа, Слепцов П.А., о.д.а. Мандар Уус кэскиллээх үлэтин-хамнаһын бэрт кэрэхсэбиллээхтик кэпсээтилэр, үрдүктүк сыаналаатылар.

Мандар Уус мустубут ыччакка маннык сүбэ-соргу тылларын анаата: “...Үрдүк Айыы бэйэтин үлэтин салҕата киһини бу сиргэ түһэрбит. Онон Киһи Айыылар үлэлэрин салҕааччы буолар. Биир да мүнүүтэтэ, биир да чааһа, биир да күнэ көлдьүҥҥэ, көрүнньүккэ, күлүктээххэ көтүө суохтаах. Барыта ытык иэһи төлүүргэ барыахтаах. Бу буолар киһи диэн үрдүк өйдөбүл ис хоһооно... Оҕолорум барахсаттар, ааккытын харыстааҥ. Киһи үтүө аатын-суолун түһэн биэрбэт гына ыраастык, сырдыктык, сылаастык олоруҥ... Төрөппүт киһи оҕотун кытта үйэлээх сааһын тухары кэпсэтэ-ипсэтэ сылдьар буоллаҕына, кини олоҕо күүскэ салҕанар, оҕото элбэҕи ситиһэр. Төһөнөн элбэхтик кэпсэтэҕин, төһөнөн элбэхтик мөккүһэҕин даҕаны - эн киниэхэ олох олорор өйү-санааны түстүүгүн, дьолу түстүүгүн... Кэпсэтии-ипсэтии, санаа атастаһыыта, мөккүөр дьиэ кэргэҥҥэ, доҕор-атас икки ардыгар, тапталга даҕаны барытыгар саамай төһүү күүс буолар. Санааҕытын искитигэр хаайымаҥ. Курсуйбут санаа – дьаат. Киирбит санаа хайаан даҕаны тарҕаныахтах, тахсыахтаах...“.

Кэмпириэнсийэҕэ барыта сүүстэн тахса устудьуон уонна үөрэнээччи сирэй кытынна. Кинилэр Мандар Ууһу бөлүһүөк, уус, суруйааччы, төрүт култуураны чинчийээччи, саха омугу сырдатааччы быһыытынан сонуннук ырыттылар. Биир сиэксийэ бүтүннүүтэ оҕолор оҥоһуктарыгар ананна. Манна сахалыы таҥас-сап арааһа, оҥоһук эгэлгэтэ көрдөрүүгэ турда. Кыайыылаахтарга Мандар Уус сиэдэрэй кинигэлэрин бэлэхтэтэлээтэ. Оттон устудьуоннарга анаан, таатталар  эт, балык, сүөгэй кэһиилэммиттэр. Оҕолорбут барахсаттар уопсайдарыгар илии тутуурдаах, өттүк харалаах таҕыстылар. Оттон кэмпириэнсийэни тэрийсибит дьон Ытык Бахсы бэйэлээх бэйэтинэн охсубут быһахтарын бэлэх тутан үөрүүлэрэ муҥура суох.
Кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара бу тэрээһини үрдүк үөрэх кыһатыгар сылын ахсын ыытарга быһаарыннылар. Мандар Уус өйүн-санаатын, олоҥхо дириҥ бөлүһүөпүйэтин дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдэр-тэнитэр сыаллаах тэлэбиидэнньэ анал биэриитэ баар буоларын, Мандар Уус бэчээттэммит үлэлэрэ нууччалыы уонна омуктуу тылбаастаналларын туруорустулар. Итиэннэ нэһилиэнньэ олоҕор көхтөөхтүк кыттар туйгун үөрэхтээх устудьуоҥҥа Мандар Уус анал истипиэндьийэтин олохтуур туһунан этии киллэрдилэр. 

 
 
    
 
 


Автор: Хабырыыл Торотуойап

Разрешено копирование статей, только при наличии активной (кликабельной) ссылки на страницу-источник сайта Северо-Восточного федерального университета. Ссылка должна находиться непосредственно рядом с материалом, должна быть видимой и прямой (без использования java-скриптов).