Эдэр суруйааччылары кытта көрүстүбүт

Олунньу 17 күнүгэр Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын үөрэтэр үнүстүүккэ эдэр суруйааччылары кытта көрсүһүү буолла. Тэрээһини саха литэрэтиирэтин хаапыдыратын преподавателэ, тыл билимин хандьыдаата М.П. Попова салайааччылаах “Сэргэлээх уоттара” литературнай түмсүү тэрийдэ.

Көрсүһүүгэ поэт Рустам Каженкин, прозаиктар Аграфена Кузьмина, Ульяна Захарова, поэтессалар Зинаида Архипова, Яна Байгожаева, Надежда Ильина кыттыыны ыллылар. Хас биирдии суруйааччы Сэргэлээххэ үөрэммит кэрэ кэмнэрин, айар үлэҕэ бастакы хардыыларын туһунан кэпсээтилэр уонна хоһооннорун ааҕан иһитиннэрдилэр. Бу күн Зинаида Архипова саҥа тахсыбыт хомуурунньугун илиитигэр ылбытын туһунан үөрэн биллэрдэ уонна кириитикэни хайдах аһарынарга сүбэ биэрдэ: “2003 сыллаахха үөрэхпин бүтэрэрбэр бастакы “Эн баар буолаар” диэн кинигэм тахсыбыта. Ол кинигэбинэн 2004 сыллаахха эдэр суруйааччылар сүбэ мунньахтарыгар кыттыыны ылбытым. Бастакы улахан кириитикэни онно көрсүбүтүм. Поэт буолбатах эбиппин диэн олус хомойон Аммабар төттөрү кэллим. Үс күнү быһа ытаатым. Аанньа буолуо дуо? Итинник кириитикэ саҥа суруйан эрэр киһиэхэ ыараханнык киирэр. Онтон ийэм: “Тыый, туох ааттаах буоллун? Эйиигин поэккыттан уһуллулар дуо?” - диэн эппитигэр сонньуйа санаатым уонна “кырдьык бу миигин ким эрэ поэппыттан устуо дуу?” - диэммин син арыый уоскуйдум быһыылаах этэ. Ити кэнниттэн 15 сыллаах тохтобул кэнниттэн суруйбут айымньыларым бу кинигэ буолан таҕыста. Ол иһин эһиги бэйэҕит суруйбут айымньыларгытын дьоҥҥо көрдөрөр буоллаххытына кинилэр кириитикэлэрин сүүс быраһыан ылыммакка, бэйэҕитин арыый харыстанан ылыныаххытын наада”. Поэтесса Яна Байгожаева: “Киһи барыта айар куттаах дии саныыбын. Ким эрэ ыллыыр, ким эрэ уруһуйдуур, ким эрэ тылга ордук үчүгэй, сыстаҕас. Арааһа, суруйар дьон - дьоллоох дьон. Ханнык баҕар айымньыны (ырыа, уруһуй, хоһоон, кэпсээн о.д.а) айар киһи бэйэтин санаатын дьоҥҥо тиэрдэр кыахтаах уонна ону сатыыр буоллаҕына, мин санаабар ол киһи дьоллоох. Онон, дьиҥнээх буолартан кыбыстымаҥ”.

Биһиги эдэр суруйааччылартан айар үлэ мастырыстыбатын чиҥэтэргэ сүбэ-ама ыллыбыт. Инженернай-техническэй үнүстүүт 2 кууруһун устудьуона Вилена Ефремова: “Икки строка эмискэ тиийэн кэлэр түбэлтэтэ баар буолар. Оннук түгэҥҥэ тугу гыныахха сөбүй: тутатына суруйар ордук дуу, эбэтэр арыый сойо түһэн баран кэлин төннөр ордук дуу?” Бу ыйытыыга суруйааччылар хоруйдарын биэрдилэр. Надежда Ильина: “Бастаан строкалары суруйан кэбиһэбин, онтон төннөбүн”. Прозаик Ульяна Захарова: “Саамай дьиктитэ автобуска айаннаан истэххинэ, сатыы хаама, солото суох сырыттаххына идея эмискэ кэлэр. Ону тутатына сурунан иһиэххэ баар этэ. Мин дьиэбэр тиийэн өйдүөм уонна суруйуом дии саныырым. Хаһан тиийэн остуолгар бэлэмнэнэниэххэр диэри умнан кэбиһэр эбиккин. Оннук түгэннэр баар буолаллар”. Рустам Каженкин: “Миэхэ эмиэ оннук киирэр. “Эн миигин умнумаар, Сэргэлээх” диэн ырыа строка өттүттэн көрдөххө маннык историялаах. Ити иннинэ “Эн миигин умнумаар, Сэргэлээх” диэн кинигэ тахсыбыта. Мин ол кинигэни аатын наһаа сөбүлээбитим. Эрдэ итинник строка төбөбөр суох этэ. Өр да өр толкуйдуу сылдьыбытым, сыл ааспыта. Онтон биирдэ өйдөөн көрбүтүм хоһоон бастакы строката буолан сылдьар эбит. Ити хоһоон хайдах суруллубутай да, оннук варианынан уларытыллыбакка сылдьар хоһооннортон биирдэстэрэ. Ырыа даҕаны буолан баран, тылын биир да сиринэн уларыппатахтара, көммөтөҕө. Хоһоону суруйан баран уура түһэҕин. Нэдиэлэ, ый устата. Онтон иккистээн көрөҕүн. Олох атын хараххынан көрөҕүн. Биллиилээх поэт Семен Данилов бастаан хоһоону суруйан баран хаһыакка таһаарар. Кинигэ оҥорон таһаарарыгар эбэтэр “Хотугу сулус” сурунаалга таһаарарыгар көннөрөн, тупсаран баран таһаарар. Салгыы улахан хомуурунньугар таһаарарыгар эмиэ көннөрөр. Онтон талыллыбыт айымньыларыгар киирэригэр эмиэ көннөрөр. Онон чочуйуу киһиттэн наһаа элбэх бириэмэни уонна маастырыстыбаны эрэйэр”.

“Сэргэлээх уоттара” литературнай түмсүү старостата Уйгулаана Портнягина суруйааччылар ыҥырыыны ылынан кэлбиттэригэр махталын тиэртэ уонна эдэр суруйааччылар сүбэ мунньахтара быйыл хайдах быһыылаахтык ааһарын туһунан ыйытта. Р.Каженкин: “Балаһыанньата “Эдэр саас” хаһыакка тахсыаҕа. Урут биһиги дьон ахсааныгар болҕомто уурааччыбыт. Кытааччыбыт 80-100-тэн түспэт этэ. Быйыл үлэ балачча барда, аны хаачыстыбаҕа үлэлэһиэххэ диэн 40-50 киһини икки түһүмэҕинэн сүүмэрдээн талыахпыт. Бастакы түһүмэххэ электроннай почтабытыгар айымньыларын ыыталлар. Онтон ыҥырыы күүтэллэр”.

Көрсүһүүнү М.П. Попова иилээн-саҕалаан ыытта.

Икки чаас устата ыытыллыбыт тэрээһин биллибэккэ ааста. Р. Каженкин тылыгар уонна И. Васильев-Лэгэнтэй мелодиятыгар “Эн миигин умнумаар, Сэргэлээх” ырыанан көрсүһүүбүтүн түмүктээтибит.